Rouw is een uiterst persoonlijke en complexe ervaring die bij iedereen anders verloopt. Terwijl sommige benaderingen van rouwbegeleiding de nadruk leggen op het direct confronteren van pijnlijke gevoelens en gedachten, suggereert recent onderzoek dat dit niet altijd de meest effectieve strategie is. In sommige gevallen kan het vermijden van pijnlijke emoties een noodzakelijke en zelfs gezonde manier zijn om te voorkomen dat men overweldigd wordt door het verlies. Bovendien blijkt uit onderzoek dat rouwbegeleiding voor normale rouw niet altijd effectief is en in sommige gevallen zelfs contraproductief kan werken. Dit roept belangrijke vragen op over hoe we omgaan met rouw en welke benaderingen het beste ondersteunen in het rouwproces.
De confrontatiebenadering in rouwverwerking
Traditioneel wordt in veel rouwtheorieën en therapeutische benaderingen het belang van confrontatie met het verlies benadrukt. Het idee is dat door het direct onder ogen zien van de pijn en het verdriet, men in staat is om door de emoties heen te werken en uiteindelijk tot aanvaarding te komen. Dit proces kan bestaan uit:
- Herinneringen oproepen: Door te praten over de overledene en het verlies, kunnen rouwenden zich verbinden met hun herinneringen en de realiteit van het verlies onder ogen zien.
- Uitdrukken van gevoelens: Het uiten van gevoelens van verdriet, boosheid, en schuld wordt gezien als een manier om emotionele lading te ontladen en te verwerken.
- Integreren van het verlies: Door het verlies te integreren in het levensverhaal, kan men het verlies een plaats geven en een nieuw evenwicht vinden.
Deze benadering, hoewel nuttig voor velen, is niet voor iedereen de juiste manier om met rouw om te gaan. Onderzoek wijst uit dat de intensiteit en aard van rouwgevoelens sterk individueel bepaald zijn, en dat een eenzijdige focus op confrontatie soms meer kwaad dan goed kan doen.
Vermijding als copingmechanisme
Vermijding wordt vaak gezien als een negatieve copingstrategie, maar het kan in sommige gevallen een nuttige en noodzakelijke manier zijn om met de overweldigende gevoelens van rouw om te gaan. Vermijding betekent niet noodzakelijk dat men het verlies ontkent, maar eerder dat men zich tijdelijk afschermt van de pijnlijke emoties om te voorkomen dat men overweldigd raakt.
- Tijdelijke bescherming: Vermijding kan dienen als een tijdelijke bescherming tegen de intensiteit van het verdriet. Het kan de rouwende in staat stellen om de dagelijkse taken en verantwoordelijkheden voort te zetten zonder volledig ondergedompeld te worden in de pijn van het verlies.
- Emotionele regulatie: Door het vermijden van pijnlijke gedachten en gevoelens, kunnen mensen hun emoties reguleren en voorkomen dat ze in een staat van constante emotionele nood terechtkomen.
- Gecontroleerde toelating van gevoelens: Vermijding kan ook ruimte bieden om gevoelens op een gecontroleerde en stapsgewijze manier toe te laten, wanneer men er klaar voor is.
Onderzoek naar de effectiviteit van rouwbegeleiding
Hoewel rouwbegeleiding vaak als noodzakelijk wordt beschouwd voor mensen die een verlies hebben geleden, wijst onderzoek erop dat dit niet altijd effectief is. Een meta-analyse van studies naar de effectiviteit van rouwtherapieën laat zien dat rouwbegeleiding voor mensen die normale rouw ervaren (niet gecompliceerde rouw) vaak ineffectief of zelfs contraproductief kan zijn .
- Normale rouw vs. gecompliceerde rouw: Rouwbegeleiding lijkt effectiever te zijn voor mensen die gecompliceerde rouw ervaren, zoals chronische of uitgestelde rouw, waar sprake is van een blijvend onvermogen om het verlies te integreren. Voor mensen die een "normale" rouwervaring doormaken, waarbij het verdriet in de loop van de tijd afneemt, kan therapie soms onnodige focus op het verdriet leggen en het natuurlijke proces verstoren .
- Contraproductieve effecten: In sommige gevallen kan rouwbegeleiding leiden tot een intensivering van rouwgevoelens of het gevoel dat men "niet goed rouwt" als men niet aan de verwachtingen van de therapeut of de omgeving voldoet. Dit kan de rouwende juist belemmeren in plaats van ondersteunen.
Het belang van individualiteit in rouwverwerking
Het onderzoek naar rouwbegeleiding en de verschillende manieren waarop mensen met verlies omgaan, benadrukt het belang van individualiteit in rouwverwerking. Er is geen universele aanpak die voor iedereen werkt. In plaats van te proberen om rouw in een bepaald stramien te dwingen, is het belangrijk om te erkennen dat zowel confrontatie als vermijding legitieme copingmechanismen kunnen zijn, afhankelijk van de persoon en de situatie.
- Persoonlijke keuze en autonomie: Het is essentieel dat rouwenden de vrijheid krijgen om te kiezen hoe ze met hun verlies willen omgaan. Of iemand nu behoefte heeft aan gesprekken en confrontatie, of aan stilte en vermijding, het respecteren van deze keuzes is cruciaal voor een gezonde rouwverwerking.
- Flexibiliteit in begeleiding: Rouwbegeleiders en therapeuten moeten flexibel zijn in hun benadering en afgestemd op de behoeften van de rouwende. In plaats van te focussen op een specifieke methodologie, is het belangrijk om te luisteren en te reageren op wat de rouwende nodig heeft op dat moment.
Wat je kunt doen als je vermijding of confrontatie herkent
Als je merkt dat je zelf of iemand anders vermijdingsgedrag vertoont, of juist te sterk de confrontatie aangaat met rouwgevoelens, zijn er enkele stappen die je kunt overwegen:
- Zelfreflectie en observatie: Neem de tijd om te reflecteren op je eigen gevoelens en gedragingen. Vraag jezelf af of vermijding of confrontatie je helpt of juist belemmert in je dagelijkse leven en emotionele welzijn.
- Tip: Houd een dagboek bij om je gedachten en gevoelens te observeren. Dit kan je helpen om patronen te herkennen in hoe je met je rouw omgaat.
- Zoek professionele hulp wanneer nodig: Als je merkt dat vermijding of confrontatie je dagelijkse functioneren belemmert of leidt tot gecompliceerde rouw, overweeg dan om professionele hulp te zoeken. Een therapeut kan je begeleiden bij het vinden van een balans tussen het toelaten van gevoelens en het beschermen van jezelf.
- Tip: Kies een therapeut die gespecialiseerd is in rouw en verlies, en die flexibel is in hun benadering, zodat ze kunnen afstemmen op jouw unieke behoeften.
- Zoek sociale ondersteuning: Praat met vertrouwde vrienden of familieleden over je ervaringen. Soms kan het delen van je gevoelens en gedachten in een veilige omgeving helpen om inzicht te krijgen in wat je nodig hebt in je rouwproces.
- Tip: Zoek mensen die je de ruimte geven om je gevoelens te uiten zonder oordeel, en die je niet dwingen om op een bepaalde manier te rouwen.
- Luister naar je eigen behoeften: Of je nu de neiging hebt om te vermijden of de confrontatie aan te gaan, luister naar wat je op dit moment nodig hebt. Geef jezelf de vrijheid om af te wisselen tussen momenten van confrontatie en momenten van vermijding, afhankelijk van wat jou helpt om te functioneren en te helen.
- Tip: Creëer een eigen ritueel of activiteit die je helpt om je gevoelens te kanaliseren, zoals wandelen in de natuur, meditatie, of het maken van een herinneringsalbum.
De relatie tussen confrontatie, vermijding en rouwbegeleiding is complex. Terwijl de confrontatie met verlies vaak wordt gezien als een noodzakelijk onderdeel van rouwverwerking, kan vermijding soms een gezonde en beschermende functie hebben. Uit onderzoek blijkt dat rouwbegeleiding voor normale rouw vaak niet nodig is en soms zelfs contraproductief kan zijn. Dit onderstreept het belang van een individuele benadering in rouwverwerking.
Het is essentieel om rouwenden de ruimte te geven om hun eigen weg te vinden in hun rouwproces. Door de unieke behoeften en voorkeuren van de rouwende te respecteren, kunnen we een omgeving creëren die heling en groei ondersteunt, ongeacht of dit betekent dat men de confrontatie aangaat of dat men tijdelijk de gevoelens vermijdt.
Bronnen:
-
Wortman, C.B., & Silver, R.C. (1989). The myths of coping with loss. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 57(3), 349-357.
-
Jordan, J. R., & Neimeyer, R. A. (2003). Does grief counseling work? Death Studies, 27(9), 765-786.